Bakara 171. Ayetteki Tercüme Hatası

Diyanet Vakfı Meali

Bu ayette ele alacağım iki konu var; birincisi "çoban" kelimesi ikincisi kafirlerin sağır, dilsiz, kör diye tercüme edilmesi.

Ayetlerdeki İstiare-i Temsiliye

Sağır bir insana bir şey anlatabilir misin? Allah sağır insanlara bir peygamber gönderip, anlatılan şeyleri duymasını beklemiş midir? Duymayacakları belli. Birazcık düşünce bile bu ifadelerin aslında kafirleri anlatan mecaz ifadeler olduğunu görebiliriz. Buna istiare-i temsiliye deniyor ve Kur'an'ı Kerim'in pek çok ayetinde var. Bu mecaz ifadeleri olduğu gibi tercüme edince sanki Allah kafirleri kör, sağır, dilsiz yaratmış gibi anlaşılıyor. Halbuki Allah bu mecazlarla kafirlerin kör, sağır, dilsizmişler gibi davrandıklarını anlatıyor. Bu ve benzeri ayetlerdeki tercüme problemi benzetme edatının yazılmaması. Doğru ifade "Sanki kör, sağır, dilsiz gibiler" olmalı. Peygamber veya bugün dini anlatma konumundaki hocalar ayetleri anlatınca kafirler duydukları, gördükleri halde sanki kör, sağırmış gibi davranıyorlar. Allah onların bu durumunu istiare-i temsiliye ile anlatıyor. Daha fazla bilgi için istiare-i temsiliye ve kafirlerin bu durumunu anlatan Bakara Yedinci Ayetteki Tercüme Hatası sayfasına bakabilirsin.

Karga

Bakara 171. ayet Süleymaniye Vakfı mealinde şöyle, Vakıf herkesin "çoban" diye çevirdiği kelimeyi "karga" diye çevirmiş.

Süleymaniye Vakfı Meali

Bu meali okuyunca insanın aklına "karga ne alaka", "herkes yanlış da bir siz mi doğrusunuz" gibi düşünceler geliyor. Bu ayetin doğru anlaşılabilmesi için Süleymaniye Vakfı başkanı Abdülaziz Bayındır'ın Doğru Bildiğimiz Yanlışlar kitabından, 14. KONU AKLINI KULLANMAYANIN HALİ bölümünden alıntı yapacağım.

------------- Alıntı Başı -------------

Allah Teâlâ şöyle buyurur:

وَمَثَلُ الَّذِينَ كَفَرُواْ كَمَثَلِ الَّذِي يَنْعِقُ بِمَا لاَ يَسْمَعُ إِلاَّ دُعَاء وَنِدَاء صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لاَ يَعْقِلُونَ.

“Kendilerini âyetlere kapatanların durumu, çağırma ve bağırma dışında bir anlam veremediği sese karşı öten karganın durumu gibidir. Sağır, dilsiz ve kör kesilirler. Onlar akıllarını kullanmazlar.” (Bakara 2/171)

Âyette geçen na’q ( نعق ); hem karganın ötmesi; hem de çobanın davara bağırması ve onu engellemesi anlamına gelir. Tefsirler kelimeye ikinci anlamı vererek âyeti anlaşılamaz hale getirmişler sonra kendilerini, metne uygun olmayan anlamlara zorlamışlardır. Türkçe meallerden örnekler verelim:

Diyanet Vakfı’nın meali:

(Hidâyet çağrısına kulak vermeyen) kâfirlerin durumu, sadece çobanın bağırıp çağırmasını işiten hayvanların durumuna benzer. Çünkü onlar sağırlar, dilsizler ve körlerdir. Bu sebeple düşünmezler.

Bu mealde ( نعق )’ye çobanın davara bağırması anlamı verilmiştir. O zaman kâfirleri çobana benzetmek gerekir, o bağırtıyı işiten hayvana değil. Bu sebeple tercüme Arap dili bakımından kabul edilemez.

Elmalılı Muhammed Hamdi YAZIR:

“O kâfirlerin meseli sade bir çağırma veya bağırmadan başkasını duymaz bir kulakla haykıranın hâline benzer, sağırdırlar, dilsizdirler, kördürler, akıl da etmezler.”

Hiçbir varlık kulak ile haykıramayacağından bu tercüme de doğru değildir.

Ömer Nasuhi BİLMEN:

“Ve kâfirlerin meseli, o hayvanların meseli gibidir ki, çağırmadan, bağırmadan başka bir şey işitmeksizin haykırır durur; sağırdırlar, dilsizdirler, kördürler. Artık onlar düşünemezler.”

الَّذِي يَنْعِقُ بِمَا لاَ يَسْمَعُ إِلاَّ دُعَاًءً وَنِدَاءً

Cümlesi “…çağırmadan, bağırmadan başka bir şey işitmeksizin haykırır durur” şeklinde tercüme edilemez.

Meallerin her biri, eski tefsirlerdeki hataları günümüze taşımışlardır. Bu yanlışların sebebi, âyetler arası ilişkilere dikkat edilmemesidir. Eğer dikkat edilseydi aşağıdaki âyette yer alan benzetmeden hareketle doğru anlama ulaşılırdı. Allah Teâlâ, şöyle buyurur:

وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِنَ الْجِنِّ وَالِْنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَ يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أعَْيُنٌ لَ يبُْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آَذَانٌ لَ يَسْمَعُونَ بِهَا أُولَئِكَ كَالَْنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ.

“Cinlerin ve insanların çoğunu sanki Cehennem odunu olsunlar diye yetiştirdik. Onların da kalpleri vardır ama (gerçeği) kavramazlar; gözleri de vardır ama ilerisini görmezler; kulakları da vardır ama (söz) dinlemezler. Onlar en’âm (koyun, keçi, sığır ve deve) gibidirler. Aslında daha düşük seviyededirler. Onlar yanılgılar içindedirler.” (A’raf 7/179)

En’âm, koyun, sığır ve deve demektir. Türkçede bunun tek bir karşılığı yoktur. Birçok meâl, “dört ayaklı” diye tercüme etmiştir. Dört ayaklı tanımına kedi, köpek, vahşi hayvanlar vs. de gireceğinden bu tercüme doğru olmaz. Koyun, sığır ve deve faydalı hayvanlardır. Kâfirler bunlardan da düşük sayıldığına göre âyette en’âmdan düşük bir hayvana işaret aranmalıdır. Bakara 171’deki ( ينعِق = yen’iqu) karganın ötmesi anlamına geldiğine göre aranan hayvan bulunmuş olur.

Gerçekten de karga en’âm’dan düşüktür. Çünkü leşle beslenir. Küçük kuşları, yumurtaları ve civcivleri yer. Yiyecek aramak için çöplükleri karıştırır. Tahıl bitkilerine, meyve ağaçlarına, sebzelere ve bağlara büyük zarar verir. Bununla birlikte gelişmiş psişik yetenekleri vardır, kolayca evcilleştirilebilir. Şu âyet, bazı kâfirlerde, kargaya benzer özellikler olduğunu bildirmektedir:

“Eline fırsat geçince tabiatı bozmaya, kaynakları ve nesilleri etkisizleştirmeye çalışır.” (Bakara 2/205)

Şu âyete göre kâfirler şerli insanlardır:

“Görmezlikten gelenler (kafirler), ister ehl-i kitaptan ister müşriklerden olsunlar, sürekli kalmak üzere Cehennem ateşine gireceklerdir. İşte onlar yaratılmışların en şerlileridir (kötüleridir).” (Beyyine 98/6)

Aşağıdaki örneklerde olduğu gibi karga ile ilgili atasözleri ve deyimler hep kötü ve zararlı insanları anlatır.

Kılavuzu karga olanın burnu pislikten kurtulmaz. Karga mandayı rahata kavuşsun diye değil, karnını doyursun diye bitler. Alacağına şahin, vereceğine karga. Karga gibi leşe konma. Karga gibi sesi olmak. Kargalar derneği.

Kâfir – karga ilişkisi, Habil – Kabil olayında da vardır. Yoldan çıkarak kardeşi Habil’i öldüren Kabil kendini, karga kadar olamamakla suçlamıştır. Bu olayı anlatan âyetler şöyledir:

“Bunlara, Adem’in iki oğluna ait şu gerçek olayı anlat. Bir gün ikisi de Allah’a sunuda bulunmuş; birininki kabul edilmiş, diğerininki edilmemişti. Sunusu kabul edilmeyen “Seni kesinlikle öldüreceğim!“ deyince diğeri, “Allah sadece kendinden çekinerek korunanların sunusunu kabul eder.” demişti.

“Sen, beni öldürmek için elini kaldırsan bile ben seni öldürmek için elimi kaldırmam. Çünkü ben, bütün varlıkların Sahibi (Rabbi)olan Allah’tan korkarım.

İsterim ki hem benim günahımı hem de kendi günahını sırtlanasın da cehennem ahalisinden olasın. Yanlış yapanların cezası işte budur.”

Diğeri, kardeşini öldürme konusunda nefsine yenik düştü ve onu öldürdü. Böylece kaybedenlerden oldu.

Allah, yeri eşeleyen bir karga gönderdi ki ona, kardeşinin cesedini nasıl gömeceğini göstersin. O da, “Yazık bana, o kadar da mı acizim! Şu karga kadar olup kardeşimin cesedini gömemedim!” dedi. Böylece yaptığına pişman olanlara katıldı.” (Maide 5/27-31)

Bütün bu sebeplerden dolayı Bakara 171. âyete şu anlamı vermek gerekir:

“Kendilerini âyetlere kapatanların durumu, çağrı ve seslenme dışında bir anlam veremediği sese karşı öten karganın durumu gibidir. Sağır, dilsiz ve kör kesilirler. Onlar akıllarını kullanmazlar.”

------------- Alıntı Sonu -------------

Seçtiğim Meallerde Nasıl Tercüme Edilmiş?

Eğer çok okunan mealler arasında doğru tercüme varsa yeşil doğrulama işaretiyle belirtim. Kafirlerin kör, sağır, dilsiz olduğunun mecaz olduğunu belirten meallerde yeşil alt çizgi ile belirttim